Sanal alemde sansüre tepki çığ gibi: Yasaklar şapşallaştırır / Sanal Alem / Radikal İnternet

12/06/2010

Youtube yasağı eleştirilere karşın gerilemiyor, yayılıyor. Türkiye Telekomünikasyon Başkanlığı yeni tedbirlerle yasağı genişletirken uzmanlar bunun bir sansür olduğunu ifade ediyor. Artık Google’ın vergi ödemesi gerektiği iddiaları da gündemde

SERKAN OCAK/NESLİHAN TANIŞ

İSTANBUL – Büyük tepkilere karşın yıllardır süren Youtube yasağı Türkiye’de yeni tedbirlerle daha da genişledi. Artık Google’ın bazı servislerine de erişilemiyor. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’nın (TİB) kararlarını keyfi bulan bilişim uzmanları, siyasi olarak alınan kararlarla oluşan sansürün Türkiye’ye zararı olacağını belirtiyor. Asıl amacın Google’dan vergi almak olduğunu belirten uzmanlar, ayrıca hükümetin Google’la büyüklük yarışı içersine girdiğini ve bunun doğru olmadığını söylüyor.

Youtube’a erişim Mayıs 2008’den bu yana, mahkeme kararıyla engelleniyor. Yasak, sadece ‘alan adına’ getirilmişti. Yani internette www.youtube.com adresinin olduğu sayfada ‘erişim yasağı’ ile ilgili mahkeme kararı yazısı yer alıyor. Şimdi de Youtube’un da dahil olduğu Google’ın bazı servisleri de yasağa dahil edildi. TİB, geçen hafta yaptığı açıklamada yeni bir yasak söz konusu olmadığını, internet protokolü (IP) adreslerini güncellediğini ve sorunun bundan kaynaklanmış olabileceğini açıkladı. TİB, sorunla ilgili muhatapın IP adreslerinin arkasındaki kuruluşları işaret ediyordu. Yani Google’ı.

Google Earth uzaklaştı
TİB’in verdiği karar, Türkiye’deki bazı servis sağlayıcıların müşterilerine gönderdiği uyarıyla ortaya çıktı. Kullanıcıların yaşadığı problemler kısaca şöyle: Google, ortak havuzdaki IP adreslerinden ‘Youtube’un yanı sıra ‘Google Maps’, ‘Google Translate’, ‘Google Analytics’, ‘Google Earth’ ve Google Docs’ gibi hizmetleri de veriyor. TİB, Youtube’a erişimin daha da zorlaşması için, Youtube yasağını güncelleyerek, Youtube erişimi sağlayan Google havuzundaki bulunan bazı IP adreslerini de yasağa dahil etti. Böylece Google tamamen yasaklanmasa da, servislerine erişimde problemler yaşanmaya başladı. Google’ın bazı uygulamaları ya hiç açılmıyor, ya da geç açılıyor. Google’ın servislerinden Türkiye’de normal kullanıcıların dışında binlerce şirket profesyonel anlamda faydalanıyor.

Youtube yasağının güncellenmesi ve beraberinde başlayan tartışmaların ardından Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım şunları söylemişti:

‘Vergi verecek’
‘Burada da maalesef bir saptırma yapılıyor. Youtube’un belirli IP’lerden gi-rişlerinin mahkeme kararıyla yasaklanması neticesinde, Youtube’u da devralan Google paylaşım sitesi, bu sefer Youtube’a girişlerde kullandığı bazı IP numaralarını, Google’ın IP numaralarıyla birleştirmek suretiyle buradan girişleri de zorlaştırmakta ve Youtube yasağını tekrar gündeme getirmek için böyle özel bir gayret göstermektedir. Bunun mahkeme kararıyla da uzaktan yakından bir ilişkisi yoktur.’ Yıldırım, Google’ın ‘Bana kimse bir şey yapamaz, ben küresel bir firmayım’ anlayışını bırakmasını, Türkiye’de bir ofis açarak vergi mükellefi olması gerektiğini de belirtmişti.

‘Hukuk dışı’
TİB’in yaptığı işleme itiraz eden İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde bilişim hukuku dersleri veren Doç. Dr. Yaman Akdeniz, TİB’in uygulamalarını hukuk dışı olarak yorumladı ve şu bilgileri verdi: ‘Google servislerini kullanan kullanıcı olarak TİB’in kararına itiraz ettik. Gücümüzü de Anayasa’nın 26. maddesinden (İfade hürriyetini düzenleyen bu madde: Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hürriyetine sahiptir) aldık. Geçen hafta da Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi’nin Youtubea olan erişim kararının kaldırılması konusunda da itiraz ettik. Bir cevap alamadık. Yeni IP adresinin güncellenmesi ve uygulaması hukuka aykırı.’

Asıl amacın Youtube’a erişimi tamamen zorlaştırmak olduğunu savunan Akdeniz, ‘İki yıldır biliniyor ki Youtube’u tamamen engellemek söz konusu değil. Bir şekilde insanlar Youtube’a ulaşıyor. Bunun önüne geçmek için yapılanlar bu sefer de Google’ın diğer servislerine zarar veriyor. Bu bilinçli olarak yapılıyor. Youtube’u yasaklayan mahkeme kararında 10 video adresi (Atatürk’e hakaret içeren videolar) veriliyor. Bu videoların altısı ortadan kalktı. Dört video kalıyor. Onlara da Türkiye’den giden IP adresiyle videoları izlemek mümkün değil. Google’ın hizmetlerini kullanan bir sürü şirket var.’

Akdeniz, vergi ile ilgili tartışmalara da şu yorumu yaptı: ‘Ulaştırma Bakanlığı ve Başbakanlık politik olarak herkes Google ve Youtube’a saldırmış durumda. Google konusu saptırılıyor, sansüre kılıf aranıyor. Kanunda çocuk pornosu, Atatürk’e hakaret, müstehcenlik gibi katalog suçlar belirtilmiş. Vergi nedeniyle erişimi engellemek imkânsız. O zaman yurtdışı üzerinden para kazanan Amazon gibi bir sürü şirketi de engellemesi gerekir. Bir kere adamlar Türkiye’de vergi mükellefi değil, nasıl borçlu çıkarırsınız?’

‘Sorunun kanunlarda değil zihinlerde olduğunu belirten Akdeniz, ‘Burada güç gösterisi de var. Gelin masaya oturun, burada ofis açın diyorsunuz. Açtıklarında da TİB’i başına dikecekler, her istediklerini yayından çıkaracaklar, para cezaları vereceksiniz… Bu adamlar gelirler mi Türkiye’ye’ dedi. Akdeniz, şöyle devam etti: ‘AB içinde Google, Youtube’a ulaşımı engelleyen tek ülke yok. Onlarında birtakım rahatsızlıkları oldu ancak lokal çözümlerle bunu aştılar. Örneğin Almanya’da ırkçı içerikli videolar var. Alman hükümeti çıkarılmasını istiyor. Youtube da diyor ki, ‘Tamam ama sadece lokal versiyondan çıkarırım. Türkiye’de de lokal versiyon var. Bu bir ara çözümdür. ’
Akdeniz, bugüne kadar kapatılan sitelerle ilgili de şu bilgileri verdi: ‘Mayıs 2009’da 2 bin 601’di. Mayıs 2008 ve Mayıs 2009 arasındaki verilere göre bir kıyaslama yaptığımda bugüne kadar erişimi engellenen sayı 4 bin 500 – 5 bin site var. Engellemeler önce alan adı altında yapılıyordu ancak sonradan yeni kararlarda hem alan adı hem de IP adresleri yazıyor.’

‘Sorumlu bilinmeli’
Google’ın avukatı Gönenç Gürkaynak: (‘İnternet özgür mü’ panelindeki konuşması) Arama motorları, internette her ne ters gidiyorsa bunun çözmekle sorumlu değildir. Arama motoru arama yapar. İnternette görüntülerinin kaldırılmasını isteyen, bunu arama motorundan değil, internete sunan adresten kaldırtmalı. Arama motoru içerik sağlamaz.

‘Erişim ile vergi ne alaka’
İnternet Teknolojileri Derneği Başkanı Mustafa Akgül: ‘Kararda yazmayan IP adreslerine erişim engelleniyor. Zaten buna itiraz ettik. Google’a uygulanan bir erişim yasağı yok. Youtube’a uygulanan erişim yasağı Google’da yok ancak Youtube’da kullanılan IP adresleri Google havuzunda ortak kullanıldığı için bazen o adresleri Google’nı servisleri kullanıyor. Tamamen keyfi bir uygulama. Türkiye gittikçe Çin, Vietnam, Suudi Arabistan, Tunus kategorisine doğru gidiyor. AİHM’ne bu yasağın insan haklarına aykırı olduğu gerekçesiyle başvuruda bulunmuştuk. TİB’in yetkisini aştığı ve mahkemenin kararını yorumladığı yönünde TİB’in uygulamasına yürütmeyi durdurma ve iptal davası için başvuruda bulunduk. Savcılık hakkında da görevini yapmıyor diye suç duyurusunda bulunduk. Youtube’un burada büro açmadığı, vergi vermediği yönünde eleştiriler var. Erişim yasağı ile verginin ne alakası var? İki kere Youtube’un kapatılma kararı verildi.’

‘Dinazorluk’
Lale Mansur: İnternet yasaklarını dinozorluk olarak görüyorum. Yasak nereye kadar sürebilir. Boşa kürek çekmek. Başbakan bile ‘Ben Youtube’a girebiliyorum’ dedi. Bende giriyorum. Yasağı koyanlar gülünç duruma düşüyor, komik. Bu yasaklar ne kalitede bir ülke olduğumuzu gösteriyor. Bunlar Türkiye gibi üçüncü dünya ülkelerinde olur. Bunları görmemek kafanı kuma sokma halidir.

‘Korkunç bir yasak’
Derya Alabora: Bu çok korkunç bir şey. Ancak baskı rejimlerinde olan bir şey bu. Demokratik bir ülke olduğumuzu iddia edip, insanların özgürce fikirlerini göstermelerine karşı çıkıyoruz. Demokrasi demek; herhangi bir baskı ve kısıtlama olmadan insanların görüşlerini özgürce ifade edebilmesidir. İnsanların ellerinde bulunan gücü kafalarına göre kullanması korkunç bir şey. Oyun mu oynuyoruz biz?

Google’ı hizaya getirmek
Ekşi Sözlük Hukuk Sorumlusu Başak Purut: Bir içerik için milyonlarca içerikten oluşan bir sitenin tümden engellenmesi malesef mümkün ve uygulanmakta. Esasen kanun sitenin tamamının engellenmesinden açıkça bahsetmediğinden, sadece sakıncalı içeriğin engellenmesi konusunda bir çalışma yapılabilir. Google’ın Türkiye’de yayınladığı reklamlar nedeniyle elde ettiği gelirden dolayı vergi yükümlüsü olmalı, ancak bu bir erişim engelleme sebebi değil, tamamen ayrı iki konu mevzuatın çarpıklığını örtbas etmek veya Google’ı hizaya getirmek adına birlikte ele alınmamalı.

‘Paranoyaklaştık’
Pelin Batu: Bir ülke, basın özgürlüğü konusunda Sierra Leone ve Angola’dan gerideyse, bir ülkenin kimi ‘sevilmeyen’ gazetecileri senelerdir içeriye tıkılıp susturuluyorsa, erişimi engellenmiş binlerce internet sitesi, dinleniyorum diye paranoyaklaşmış bir halk, ne yazık.

Yasaklar şapşallaştırır
Sanat dünyasından internet yasaklarına bazı tepkiler ise şöyle:

Müjdat Gezen: Her türlü sansüre karşıyım. İster internete karşı olsun, ister sanata, tiyatroya karşı olsun. Her türlü baskıcı, yasaklayıcı, faşizan şeylere karşıyım.

Ezel Akay: İnternet yasağına, televizyon yasağına da, RTÜK’e de karşıyım. Son derece antidemokratik olarak görüyorum. Engellemeler insanın şapşallaşmasına neden oluyor.

Mustafa Altıoklar: ‘Yasakların’ yasaklanması gerekiyor. Özellikle bilgi alışverişindeki yasaklar. Bilgi alışverişi özgür olmalı.

Zerrin Tekindor: Haklarımız elimizden alınmış gibi hissediyorum. İnternetteki sitelerin engellenmesi ayıp bir şey. Her ne olursa olsun bu tarz sansürlemeler yanlıştır. Herkesin kendi doğrusu vardır ve herkes, bu konuda kendisi karar verir.

Ali Poyrazoğlu: Yasaklara, internet kullanma hakkımın engellenmesine karşıyım.

Yasak nasıl genişledi?
Tartışma konusu olan internet yasağı şöyle: Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi Youtube için 5 Mayıs 2008’de ‘Atatürk’e hakaret içeren videolarından ötürü erişim yasağı kararı verdi. Ancak Youtube başka adresler üzerinden ulaşmak mümkündü. TİB Youtube’a erişimi daha da zorlaştırmak için internet protokolü (IP) adı verilen yani hizmeti sağlayan bilgisayarın adreslerine de kısıtlama getirdi. Youtube, Google bünyesinde olduğu için yeni engelleme hamlesinden Google da nasibini aldı. Google’ın havuzunda çok sayıda IP adresi var. Ve Google’ın diğer hizmetleri de Youtube gibi bu IP adreslerini kullanıyor. IP adresleri sürekli değişiyor. Bu nedenle IP adreslerini engelleme bir gün Google’ın ‘Translate’ hizmetine, diğer gün ‘Maps’ hizmetini olumsuz etkiliyor. (IP adresi bir binaya alan adı ise binadaki dairelere benzetilebilir. TİB, alan adı yerine IP’ye engelleme yaptığı zaman tek daire değil, tüm bina etkileniyor.)