BirGün Pazar : Blogspot erişim engellemesi: Tam bir fiyasko!:
16:35 13 Mart 2011
Doç. Dr. YAMAN AKDENİZ (*)
Digitürk’ün başvurusu ile Diyarbakır 5. Asliye Ceza Mahkemesi’nin 14.01.2011 gün ve 2011/56 Değişik İş sayılı kararı ile 64 tane web sitesi ve ilgili IP adreslerine Türkiye’den erişim engellenmişti.
Erişime engellenen bu 64 siteden bir tanesi Google’ın sahibi olduğu, dünyada ve Türkiye’de milyonlarca kişi tarafından kullanılan Blogspot platformudur. Mahkeme kararındaki diğer siteler incelendiğinde tek amaçlarının Digitürk’ün rahatsızlık duyduğu korsan futbol maç yayını yapmaları olduğu anlaşılırken, aksine, Blogspot böyle bir amaç için açılmış ya da kurulmuş bir site ya da platform değildir.
Altını çizmek gerekirse Facebook, YouTube, Twitter ve Blogspot gibi web 2.0 tabanlı topluluklar ve barındırma servisleri iletişim ve ifade özgürlüğünün en yeni kullanım araçlarıdır. Yapıları gereği hızlı bilgi akışının kaçınılmaz olduğu bu platformların diğer kitle iletişim araçları gibi değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu tür Web 2.0 tabanlı platformlara ilişkin olarak verilen erişim engelleme kararlarının, blogspot.com ve Türkiye’deki diğer benzerlerinde olduğu gibi ciddi yan etkileri bulunmaktadır. Bu tür platformlara ilişkin verilecek kararlarda temel haklar ve özgürlüklerin Anayasa’ya aykırı bir şekilde sınırlandırılmaması gerekir. Türk hukuk sisteminde engelleme kararları sadece hukuka aykırı olduğu iddia edilen (genelde sadece bir dosya veya sayfadan ibaret olan) içeriğe değil, bu platformların tümünün çalıştığı tek bir alanın içeriğinde bulunan milyonlarca yasal sayfa ve dosyaya da erişimi imkânsız kılmaktadır. Keza başta YouTube olmak üzere, Metacafe, DailyMotion, WordPress, Last.fm, Myspace, Blogger, HadiGayri, Gabile engellemeleri ve türünün en son örneği olan Blogspot erişim engellemesi. ‘Mangal yakıyorduk orman da yandı, ama olsun’ mentalitesi ile verilmiş bir sürü yanlış karar.
Anayasa’nın 13. maddesine göre temel hak ve özgürlükler hakların özüne dokunulmaksızın, demokratik bir toplum düzeninin gerektirdiği ölçüde ve sınırlı bir şekilde kısıtlanabilir. Diyarbakır 5. Asliye Mahkemesi’nin kararı yüzbinlerce bilgi ve belgeyi ulaşılmaz kılarak bilgi alma ve ifade özgürlüklerinin özüne dokunan, orantısız bir müdahale niteliği taşımaktadır. Nasıl içinde sakıncalı birkaç kitap bulunmasından dolayı bir kütüphanenin kapatılması kabul edilemez ise aynı şekilde Digitürk tarafından telif haklarına aykırı olduğu iddia edilen bazı sayfalardan dolayı blogspot.com sitesinin kapatılması ve milyonlarca kullanıcının erişiminin engellenmesi de sebebi ne olursa olsun kabul edilemez. Aksi gibi hükümetin savunduğu, mahkemelerin fazla üzerinde düşünmeden uygulamaya soktuğu ‘erişim engelleme yöntemi’ ile iddia edilen ihlaller ortadan da kalkmıyor!
Kaldı ki hukuka uygun olmadığı iddia edilen içeriklerin Blogspot platformundan çıkarılması veya blogların kapatılması için alternatif bir ‘uyar ve kaldır’ sistemi Google tarafından uygulanmakta ve Digitürk tarafından da aylardır kullanılmakta. Böyle bir uygulama mevcutken ve mahkeme kararına rağmen Digitürk bu sistemden yararlanmaya devam ederken[1] Blogspot platformunun kapısına kilit vurmak ölçüsüz, orantısız, gereksiz ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararları ışığında sadece sansür olarak tanımlanabilecek bir yaptırımdır.
Ne davacı (Digitürk) ne de kararın direkt muhattabı (Google-Blogspot) olmamasına rağmen Blogsport platformu altında 4 milyondan fazla sayfa, Türkçe içerik barındıran yüzbinlerce Blogspot kullanıcısı bu karardan etkilenmiştir. Bu yüzden mahkemenin erişim engelleme kararının, demokrasinin temel ilkelerinden biri olan ifade özgürlüğü üzerinde çok güçlü bir negatif etkisi vardır.
Herkes karara Google’ın müdahale etmesini beklerken ilk itiraz Cyber-Rights.Org.TR’nin katkılarıyla 4 Mart 2011 tarihinde travelmind-idilka.blogspot.com adlı Eylül 2010’dan beri gezi içerikli yayın yapan blog sahibi İdil Elveriş adına yapıldı. Mahkemeye sunulan itiraz dilekçesinde erişim engelleme kararının itiraz sahibi dahil olmak üzere binlerce Türkiyeli kullanıcının erişim, bilgi edinme ve bilgi paylaşma haklarını ihlâl ettiği belirtilerek tedbir amaçlı erişim engelleme kararının iptali ve kaldırılması talep edildi. Diyarbakır 5. Asliye Ceza Mahkemesi bu itirazı 7 Mart 2011 günü usulen reddederken, İdil Elveriş adına 9 Mart 2011 tarihinde Diyarbakır Nöbetçi Ağır Ceza Mahkemesi’ne bir itiraz daha yapıldı. Aynı zamanda İdil Elveriş’in avukatları Beste Şanlı Üner ve Mervan Eren Gül tarafından Blogspot.com platformuna erişim engellemesini gerektiren söz konusu blogların tamamının yayından çıkarılmasının tespiti nedeni ile tedbir kararına ilişkin yeni itiraz gerekçeleri oluştuğu için bir başka itiraz da Diyarbakır Nöbetçi Sulh Ceza Mahkemesi’ne sunuldu.
Digitürk tarafından mahkemeye sunulan belgeler kapsamında şikâyet edilen bloglar olan goltvnet.blogspot.com, sportrhd.blogspot.com, trgoals2.blogspot.com, freesoccertrhd.blogspot.com ve izleligtvblog.blogspot.com artık yayında olmadığı ve Google tarafından bu bloglar kapatıldığından dolayı erişim engellemeyi gerektirecek sebepler ortadan kalkmıştır. İşin traji-komik tarafı bu blogların 3 Aralık 2010 tarihinde kaldırılmış olmasıdır. Bu bloglar ortadan kalktığı için erişim engelleme kararının ivedilikle kaldırılması mahkemeden talep edildi. Digitürk dilekçesi üzerinden erişim engelleme kararı veren mahkeme söz konusu blogların Blogspot platformundan kaldırılmış olduğunun tespiti için bilirkişi raporu talep etti. Kararın akıbeti şimdi bir bilirkişi tarafından yapılacak tespite kalırken, 14 Mart 2011 Pazartesi günü yapılan tespitin değerlendirilmesi beklenmektedir.
Bütün bu olup bitenler değerlendirilirken mahkemeler tarafından süresiz olarak verilen erişim engelleme kararlarının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesi’ne bir müdahale niteliğinde olduğu göz ardı edilmemelidir. Bu kapsamda Blogspot’un da erişime engellenmesine neden olan 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Ek 4. Maddesi ile erişimine T.C. Beyoğlu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından engellenen Last.fm.com.tr sitesi ile ilgili bir başvuru (Yaman Akdeniz / 20877/10) iç hukuk yolları tamamen tüketildikten sonra Nisan 2010 içinde düşünce özgürlüğünün ihlali iddiası ile AİHM’e taşınmıştı. Bu başvuru 31 Ocak 2011 tarihinde Strasbourg mahkemesi tarafından Google Sites ile ilgili olarak Ahmet Yıldırım tarafından yapılan bir başka başvuru (No. 3111/10) ile birlikte incelemeye alındı. Bu başvurularla ilgili alınacak bir ihlal kararı Türkiye’nin erişim engelleme politikasının geleceğini belirleyecek düzeyde olacaktır. Seçimler yaklaşırken Avrupa Birliği ve AGİT gibi uluslararası örgütlerin de sert dille eleştirdiği ‘erişim engelleme’ politika ve uygulamalarının tarihe gömülme vakti gelmiştir.
Eğer yeni bir yapılanma söz konusu olacak ise, o zaman internet düzenlemesine ilişkin yeni politika, ifade özgürlüğüne ve yetişkinlerin her türlü internet içeriğine erişim ve tüketim haklarına saygı temelinde geliştirilmelidir. Bu ilkeleri içeren yeni politika, şeffaf, açık, katılımcı ve çoğulcu bir yöntemle belirlenmeli ve hayata geçirilmelidir. Aksi takdirde yaklaşık 10.000 sitenin erişimine engellendiği Türkiye’nin adı tüm dünyada internet yasakları ile beraber anılmaya devam edecektir.
[1] 14 Ocak 2011 ve Diyarbakır Mahkemesi’nin kararının uygulanmaya başladığı 28 Şubat 2011 arasında Digitürk tarafından Google’a gönderilmiş 50’den fazla uyarı mektubu ve 100’e yakın blogspot blogunun kapatılma talebi mevcuttur. Google bu taleplerin hepsini yerine getirmiştir.
(*) İstanbul Bilgi Üniversitesi, Hukuk Fakültesi,
Öğretim Üyesi ve Cyber-Rights.Org.TR kurucusu