TİB’in “http://www.hadigayri.com” ve “http://www.gabile.com” siteleriyle
ilgili erişim engelleme uygulaması Doç. Dr. Yaman Akdeniz (Istanbul Bilgi
Üniversitesi, Hukuk Fakültesi) ve Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak (Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi) tarafından eleştirildi.
15 Ekim 2009 – Cyber-Rights.Org.TR
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu 09 Ekim 2009 tarihinde
“http://www.zynga.com, “http://www.hadigayri.com” ve “http://www.gabile.com”
adlı internet adresleri hakkındaki erişim engelleme uygulamaları ile ilgili
kamuoyunu bilgilendirme amaçlı bir basın bildirisi yayınlamıştır.
Kurum’un bildirisinde “Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’na vatandaşlarca
iletilen ihbarlarda ve kamu kurumundan intikal eden ihbar yazılarında yer
verilen “http://www.zynga.com” “http://www.hadigayri.com” ve
“http://www.gabile.com” adlı İnternet siteleri hakkında Telekomünikasyon
İletişim Başkanlığınca gerçekleşen tespitler çerçevesinde re’sen erişimin
engellenmesi tedbiri uygulanması ve bu tedbirin kaldırılması süreci hakkında
kamuoyunu bilgilendirme gereği duyulmuştur” denilmektedir.
Akla ilk gelen soru bu tip bir açıklama yapılma ihtiyacına daha önce
gerçekleştirilen erişim engelleme kararlarında neden gerek duyulmadığı ve
neden basın bildirisinin ve açıklamasının geciktiğidir.
Kurum “Yurt dışı kaynaklı söz konusu İnternet sitelerinden;
“http://www.zynga.com”, “http://www.hadigayri.com” ve
“http://www.gabile.com” adlı İnternet siteleri hakkında 5651 sayılı Yasanın
8. maddesindeki katalog suçlar çerçevesinde yeterli şüphe sebebi dolayısıyla
erişimin engellenmesi tedbiri uygulanmıştır” açıklamasını yapmıştır.
İlaveten Kurum “erişimin engellenmesi tedbirleri sonrasında; site yetkilisi
olduklarını belirten müracaat sahipleri iletişim bilgilerini kısmen beyan
ederek Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı ile irtibata geçmiş ve suça konu
içerikleri söz konusu İnternet sitelerinden çıkardıklarını ve bu tür başkaca
içeriğin sitelerinde yer almaması için gerekli tedbirleri aldıklarını beyan
etmişlerdir.
Gerek suça konu içeriklerin çıkartıldığı beyanının Telekomünikasyon İletişim
Başkanlığınca gerçekleştirilen teknik incelemelerle tespit edilmesi ve
gerekse ölçülülük ilkesi çerçevesindeki değerlendirmelere bağlı olarak
ilgili İnternet sitelerine ilişkin erişimin engellenmesi tedbiri
kaldırılmıştır” açıklamasını yapmıştır.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yapılan bu açıklamalar
tatmin edici olmaktan uzaktır.
5651 numaralı Kanunla TİB’e verilen yetkinin detayları 30/11/2007 tarih ve
26716 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN
DÜZENLENMESİNE DAİR USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK’le düzenlenmiştir.
Bu Yönetmeliğin 14. maddesi idari tedbir olarak erişimin engellenmesi
kararlarının ne şekilde ve ne zaman verileceğini düzenlemektedir.
Bu maddeye göre içeriği 5651 numaralı Kanun’un 8. maddesinde belirtilen
suçları oluşturan yayınlarda, içerik sağlayıcının veya yer sağlayıcının yurt
dışında bulunması halinde veya içerik sağlayıcı veya yer sağlayıcı yurt
içinde bulunsa bile, içeriği Türk Ceza Kanununun 103 üncü maddesinin birinci
fıkrasında yer alan çocukların cinsel istismarı veya aynı Kanunun 226 ncı
maddesinde yer alan müstehcenlik suçlarını oluşturan yayınlara ilişkin
olarak erişimin engellenmesine Başkanlıkça re’sen karar verilir. Türk Ceza
Kanununun 103 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan çocukların cinsel
istismarı veya aynı Kanunun 226 ncı maddesinde yer alan müstehcenlik
suçlarını oluşturan yayınlara ilişkin olarak içerik veya yer sağlayıcının
yurt içinde bulunması durumunda bu karar, yirmidört saat içinde hâkimin
onayına sunulur ve hâkim kararını en geç yirmidört saat içinde verir. Bu
süre içinde kararın onaylanmaması halinde tedbir, Başkanlık tarafından
derhal kaldırılır ve erişim sağlayıcılara bildirilerek gereğinin yerine
getirilmesi istenir.
14. maddeden anlaşıldığı gibi TİB’in içerik veya yer sağlayıcının yurt
içinde bulunması durumununda res’en verebileceği erişim engelleme kararları
müstehcenlik ve çocuk pornografisi ile sınırlıdır. Bu durumda TİB tarafından
fuhuşa aracılık ve teşvik eden yazı ve görüntülerin yer alması gerekçesi ile
“http://www.hadigayri.com” ve “http://www.gabile.com” sitelerine verilen
erişim engelleme kararının kanuna ve bu hükme uygunluğu tartışılır.
Zynga’nın yurt dışı tabanlı bir site olduğu doğrudur. Fakat hosting’i yurt
dışında yapılıyor olsa bile yöneticileri, daha doğrusu içerik sağlayıcıları
Türkiye’de bulunan ve kolayca ulaşılabilen “http://www.hadigayri.com” ve
“http://www.gabile.com” sitelerini “fuhuşa aracılık ve teşvik” gerekçesi ile
TİB’in idari tedbir kararı ile erişime engelleme yetkisi yoktur. Bu yetki
içerik sağlayıcıları Türkiye’de olduğu için soruşturma evresinde hâkimlere,
kovuşturma evresinde ise mahkemelere verilmiştir.
Bu önemli ayrıntı göz önünde bulundurulduğunda TİB uygulamada hata
yapmıştır, ve yetkisi dışında vermiş olduğu erişim engelleme kararları ile
ilgili site sahip ve kullanıcılarının haklarını ihlal etmiştir.
BTK’nın “ölçülülük ilkesi çerçevesindeki değerlendirmelere bağlı olarak
ilgili İnternet sitelerine ilişkin erişimin engellenmesi tedbiri
kaldırılmıştır” açıklaması bu bağlamda anlaşılabilir değildir. Açıklamada
“vatandaşlarca iletilen ihbarlarda ve kamu kurumundan intikal eden ihbar
yazılarında” ifadeleri bulunmaktadır. Madem ki TİB erişim engelleme
kararının meşruiyetini vatandaş ihbarlarına dayandırmakta ve bu nedenle
müdahalenin ölçülü olduğunu değerlendirmektedir, ilgili açıklamada bu
şikayetlerin içeriğinin de açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Bir
hukuksal hakka ilişkin ölçü kavramı, bu hakkın bir başka ve/veya değerle
ilişkisi bağlamında test edilebilir. İhbarda bulunduğu ifade edilen
vatandaşların şikayetinin içeriği bu anlamda özel anlam taşımaktadır. Erişim
engelleme kararının dayanağı fuhuş olduğuna göre bu vatandaşlar burada fuhuş
yapıldığını nasıl saptamıştır? Şikayetçiler buna ilişkin somut bir veri
sunmuş mudur? Yoksa sadece kendi ahlaki değerleriyle çelişen bir sitenin
erişime engellenmesini mi talep etmişlerdir? TİB bu iddiaları hangi verilere
göre değerlendirmiştir? “Ölçülülük ilkesi çerçevesindeki değerlendirmelere
bağlı olarak ilgili İnternet sitelerine ilişkin erişimin engellenmesi
tedbiri kaldırılmıştır” ifadesini nasıl anlamak gerekir. Fuhuş ya vardır ya
yoktur, ölçülü fuhuş diye bir kavram söz konusu olamayacağına göre TİB’in
şüpheleri mi azalmıştır?
Bu ve benzeri birçok soruya yapılan açıklamada cevap bulmak mümkün değildir.
Anılan sitelere erişimin engellenmesi ve sonrasında gelen açıklama, şeffaf
bir uygulamanın eksikliği ve gerekçesiz olarak tek taraflı verilen erişim
engelleme kararlarının ölçüsüzlüğünü açık ve net bir şekilde
örneklemektedir.
Akdeniz ve Altıparmak tarafından hazırlanan İnternet: Girilmesi Tehlikeli ve
Yasaktır: Türkiye’de İnternet İçerik Düzenlemesi ve Sansüre İlişkin
Eleştirel Bir Değerlendirme Kasım 2008 tarihinde İnsan Hakları Ortak
Platformu (İHOP) “İfade Özgürlüğü Programı”nın katkılarıyla yayınlanmıştır.
Bu kitaba PDF olarak http://privacy.cyber-rights.org.tr/?page_id=255
adresinden ulaşmak mümkündür.
Doç. Dr. Yaman Akdeniz Istanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde
öğretim üyesidir. Fakülte içinde kurulmuş olan SiberHukuk Araştırma
Ünitesi’nin koordinatörlüğünü yapmaktadır ve SiberHukuk LLM (hukuk “master”)
programından sorumludur. Aynı zamanda Cyber-Rights.Org adlı kar amacı
gütmeyen sivil toplum örgütünün kurucusu ve 1997’den beri başkanıdır ve 2003
yılından beri de bilgi edinme hakkı konusunda çalışmalar yapan
BilgiEdinmeHakki.Org’un ortak kurucu başkanıdır. “İnternette Çocuk
Pornografisi ve Hukuk; Ulusal ve Uluslararası Etkiler” (Internet Child
Pornography and the Law: National and International Responses) adlı kitabı
Haziran 2008’de Ashgate tarafından yayımlanmıştır. Akdeniz hakkında daha
fazla bilgiye http://cyberlaw.org.uk ve http://cyber-rights.org.tr
adreslerinden ulaşabilirsiniz. İletişim için lawya@cyber-rights.org adresini
kullanabilirsiniz.
Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler
Fakültesi’nde öğretim üyesidir. SBF’de lisans ve lisansüstü düzeyde insan
hakları ve idare hukuku dersleri veren Altıparmak, Fakülte’nin İnsan Hakları
Merkezi’nin de yönetim kurulu üyesidir. Merkez tarafından yürütülmekte olan
araştırma ve eğitim programlarından sorumlu olan yazarın ulusal ve
uluslararası dergilerde yayımlanmış insan hakları ve silahlı çatışma
hukukuna ilişkin çok sayıda çalışması bulunmaktadır. Yazarın çalışma
konuları arasında ifade özgürlüğü dışında, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi,
işkence yasağı ve insan hakları kurumsallaşması bulunmaktadır. Çalışmaları
için bkz:
için: kerem.altiparmak@politics.ankara.edu.tr.